Ζωή Ράπτη, υφυπουργός Υγείας

Στόχος του υπουργείου Υγείας είναι η ένταξη της Ψυχικής Υγείας στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα, εκπονώντας παράλληλα Εθνικό Σχέδιο Δράσης με ορίζοντα δεκαετίας, καθώς το θέμα αποτελεί μια εξαιρετικά σοβαρή παράμετρο της κρίσης.

Η ψυχική κόπωση των πολιτών από τα μέτρα δεν είναι ανεξήγητη

Συνέντευξη: Χριστίνα Χατζηπαλαμουτζή

H πανδημία του κορωνοϊού δεν επηρεάζει μόνο τη σωματική υγεία, αλλά και την ψυχική ισορροπία των Ελλήνων. Ο παρατεταμένος εγκλεισμός σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα για το αύριο οξύνει ακόμα περισσότερο τα άγχη και τις φοβίες των πολιτών. Η υφυπουργός Υγείας,  Ζωή Ράπτη, επισημαίνει στο «Περί Υγείας» πως η ψυχική κόπωση των πολιτών από τα περιοριστικά μέτρα είναι αναμενόμενη, ειδικά σε συνδυασμό με την οικονομική αβεβαιότητα. Επίσης αναφέρει τις δράσεις ψυχοκοινωνικής στήριξης που υλοποιούνται για τους ασθενείς με COVID-19, τους υγειονομικούς, τα παιδιά, τους εφήβους και για τον γενικό πληθυσμό.

– Κυρία Ράπτη, η πανδημία εμφανίστηκε στην Ελλάδα μετά από μια περίοδο μακροχρόνιας οικονομικής κρίσης. Εσείς είστε η πρώτη υφυπουργός που ορίστηκε αρμόδια για τη διαχείριση των θεμάτων Ψυχικής Υγείας εν μέσω μιας δύσκολής περιόδου, μετά από σχεδόν επτά μήνες στη θέση αυτή πώς βλέπετε ότι αντιμετωπίζουν οι Eλληνες την πρωτοφανή υγειονομική κρίση;

Η υφυπουργός Υγείας, Ζωή Ράπτη.

Η αντιμετώπιση από την πλευρά των πολιτών είναι υπεύθυνη και σοβαρή. Ας μην ξεχνάμε ότι η παγκόσμια περιπέτεια ξεκίνησε πριν από περισσότερο από έναν χρόνο και αυτό είχε ως αποτέλεσμα την επιβολή περιοριστικών μέτρων, που ούτε εμείς είχαμε φανταστεί ότι ήταν πιθανό να λάβουμε. Το αδιανόητο έγινε μονόδρομος και το απίθανο καθημερινότητά μας! Η δική μας γενιά είχε ενημερωθεί για καταστάσεις ασθενειών, που έλαβαν παγκόσμιες διαστάσεις (Η1Ν1, έμπολα, γρίπη των πουλερικών κ.ά) αλλά δεν είχε βιώσει –στην Ελλάδα τουλάχιστον- τέτοιου είδους πανδημία με όλα όσα αυτή συνεπάγεται. Οι Eλληνες ήταν σύμμαχοι της κυβέρνησης στην περιφρούρηση της δημόσιας υγείας. Εξαιρέσεις υπήρξαν, αλλά αυτές δεν αλλοιώνουν τη συνολική εικόνα. Τον τελευταίο καιρό η ψυχική κόπωση των πολιτών από τα περιοριστικά μέτρα δεν είναι κάτι το ανεξήγητο, αλλά μάλλον αναμενόμενο – ειδικά αν συνδυαστεί αυτή η αντίδραση με την αγωνία των εκατοντάδων χιλιάδων οικογενειών για τις οικονομικές προοπτικές τους. Oσα μέτρα στήριξης σε επιχειρήσεις κι αν παρέχει η πολιτεία, το κλειστό κατάστημα, η επιχείρηση που δεν λειτουργεί δεν στέλνει αισιόδοξα μηνύματα στους ιδιοκτήτες, τους μετόχους, τους εργαζομένους της.

Από την άλλη πλευρά της κοινωνικής πλειοψηφίας, υπάρχει και μια ισχνή μειοψηφία, που «ανέλαβε το ρίσκο» να ακυρωθούν οι θυσίες και οι αγώνες των πολλών. Λίγοι ήταν εκείνοι που προκάλεσαν και την τύχη τους με συναθροίσεις και διαδηλώσεις –ακριβώς τη στιγμή που δεν έπρεπε- και έθεσαν σε κίνδυνο τις ζωές όλων μας. Αυτό είναι κάτι που συνέβη, κατεγράφη και δεν πρέπει να επαναληφθεί.

– Ποιες είναι οι δράσεις που έχει αναπτύξει το υπουργείο Υγείας για την αντιμετώπιση των ψυχικών προβλημάτων που προκαλεί η πανδημία;

Μια από τις πρώτες σκέψεις μας, που τέθηκε ήδη σε εφαρμογή, είναι η λειτουργία σε 24ωρη βάση της δωρεάν τηλεφωνικής Γραμμής Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης 10306 για το γενικό πληθυσμό. Πρόκειται για έναν δωρεάν δίαυλο επικοινωνίας, που ενημερώνει ανώνυμα και εμπιστευτικά τους πολίτες που αναζητούν ψυχολογική και συμβουλευτική υποστήριξη, ενώ στελεχώνεται από καταρτισμένους και έμπειρους επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας.

Επιπλέον, υλοποιούμε προγράμματα κατάρτισης για την κοινωνική/συναισθηματική ενδυνάμωση και ψυχική ανθεκτικότητα παιδιών και εφήβων στο πλαίσιο της πανδημίας. Ειδικά για τους νέους, αναπτύσσουμε πλατφόρμα παρακολούθησης των επιπτώσεων της πανδημίας του κορωνοϊού στην Ψυχική Υγεία τους. Ταυτόχρονα, υλοποιούμε προγράμματα ψυχολογικής υποστήριξης με τηλεσυμβουλευτική, μέσω διαδικτυακών εφαρμογών επικοινωνίας (skype, messenger κ.λπ.) για τους ασθενείς  COVID-19 που νοσηλεύονται ή βρίσκονται σε καραντίνα κατ’ οίκον, για τα μέλη των οικογενειών τους και για το υγειονομικό προσωπικό των νοσοκομείων μας, με παραχώρηση tablet στις σχετικές κλινικές που θα παρέχει τη δυνατότητα σύνδεσης με τους εξειδικευμένους συνεργάτες των Κέντρων Ημέρας και των Κινητών μονάδων.

– Η πανδημία όμως έχει σοβαρές επιπτώσεις και στην Ψυχική Υγεία του υγειονομικού προσωπικού που εδώ και ένα χρόνο καθημερινά βρίσκεται στη πρώτη γραμμή και δίνει μια δύσκολη μάχη. Πώς σκοπεύετε να αντιμετωπίσετε το θέμα;

Το θέμα αυτό αποτελεί μια εξαιρετικά σοβαρή παράμετρο της κρίσης. Γι’ αυτό το υπουργείο προχωρεί σε υλοποίηση έρευνας με τη μορφή ερωτηματολογίων, για το σύνδρομο εργασιακής εξουθένωσης (BurnOut Syndrome) στα Εθνικά Κέντρα Αναφοράς COVID-19. Πρέπει να γνωρίζουμε τι βιώνουν αυτοί οι άνθρωποι και πώς επιδρά αυτό στην ζωή και την εργασία τους. Η χαρτογράφηση αυτής της ανεξερεύνητης περιοχής είναι το πρώτο βήμα για την παροχή ουσιαστικής βοήθειας στο προσωπικό μας, που εδώ και ένα χρόνο έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία στην ένταση και την ποιότητα της απόδοσής του. Για τον δικό μου τομέα, αυτόν της Ψυχικής Υγείας πρέπει να σημειώσω ότι ενισχύσαμε με προσλήψεις μόνιμων και επικουρικών ψυχιάτρων τις δομές Ψυχικής Υγείας της χώρας για την αντιμετώπιση των έκτακτων αναγκών από τη διασπορά του κορωνοϊού. Ειδικότερα, εγκρίθηκαν και προκηρύχθηκαν θέσεις: α) μόνιμων ψυχιάτρων (21) και ψυχιάτρων παιδιών και εφήβων (3) στην Αττική , στη Θεσσαλονίκη και στην υπόλοιπη Ελλάδα (Ξάνθη, Σάμος, Κρήτη) και β) 23 θέσεις επικουρικών ψυχιάτρων και συνεχίζεται η διαδικασία προσλήψεων.

– Πώς λειτουργούν τα προγράμματα απεξάρτησης από ναρκωτικές ουσίες και αλκοόλ εν μέσω πανδημίας;

Το πρόβλημα των εξαρτήσεων υπήρχε πριν την πανδημία και θα συνεχίσει να υπάρχει και μετά το πέρας αυτής. Δική μας αποστολή είναι να παρέχουμε τα εργαλεία, τις δομές και τις υπηρεσίες στους πολίτες, ώστε να μπορούν να το ξεπεράσουν, να το αντιμετωπίσουν, να το ελέγξουν. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο δημιουργούμε Εθνικό Δίκτυο για τις εξαρτήσεις, όσων αντιμετωπίζουν πρόβλημα με καταχρήσεις, χρήση αλκοόλ και παθολογική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια, το διαδίκτυο και το gaming, με τη δημιουργία νέων δομών και υπηρεσιών, διευρύνοντας την πρόσβαση σε βοήθεια και ενισχύοντας την κοινωνική ένταξη, μετά τη θεραπεία. Μαζί με αυτό έχει προωθηθεί η υλοποίηση 16 προγραμμάτων χρηματοδοτούμενα από το ΕΣΠΑ. Αυτά, μέχρι να αναλάβει καθήκοντα η κυβέρνηση της ΝΔ παρέμεναν σε αδράνεια. Αυτή την περίοδο προχωρούμε στο σχεδιασμό για την υλοποίηση νέων δομών και υπηρεσιών. Επίσης, εκπονούμε νέα επταετή Προγραμματική Σύμβαση για τη λειτουργία των Κέντρων Πρόληψης των Εξαρτήσεων που λειτουργούν στους Δήμους, με τη συμμετοχή και συνεργασία του Υπουργείου Εσωτερικών, της ΕΕΤΑΑ, της ΚΕΔΕ και του ΟΚΑΝΑ. Μαζί με όλα όσα ανέφερα προηγουμένως υπάρχει και το υπό διαμόρφωση Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά των Ναρκωτικών. Στόχος μας είναι η παρουσίασή του από τον Εθνικό Συντονιστή, εντός του 2021.

– Ο τομέας της Ψυχικής Υγείας στην Ελλάδα πάσχει διαχρονικά σε πολλαπλά επίπεδα. Εχουν εκπονηθεί πολλά σχέδια για τη ψυχιατρική μεταρρύθμιση στη χώρα μας, αλλά δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ. Εσείς τι σχεδιάζετε;

Ενα από τα βασικά μας μελήματα είναι η εκπόνηση του νέου Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ψυχική Υγεία με ορίζοντα δεκαετίας, το οποίο θα παρουσιάσουμε μέσα στην χρονιά. Για τον λόγο αυτό συστήνουμε Επιτροπή Ψυχικής Υγείας με τη συμμετοχή εξειδικευμένων – διακεκριμένων επιστημόνων στον χώρο, για τον σχεδιασμό της στρατηγικής και την παρακολούθηση των δράσεων στην Ψυχική Υγεία. Επίσης, συνεργαζόμαστε με το Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας για την υιοθέτηση πολιτικών και στρατηγικής εναρμονισμένων τις διεθνείς πρακτικές.

Στα πεπραγμένα μας είναι η υπερψήφιση στη Βουλή και η υλοποίηση, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, νέας μορφής Μονάδων Ψυχικής Υγείας: τις Μονάδες Εγκαιρης Παρέμβασης στην Ψύχωση.

Εχουμε αποφασίσει να ενισχύσουμε την αποασυλοποίηση. Περαιτέρω, εντάξαμε για πρώτη φορά στην Ελλάδα την υποστήριξη στον τακτικό προϋπολογισμό της Υγείας των κοινωνικών συνεταιρισμών (ΚοιΣΠΕ) που ως πρωτοπόροι θεσμοί ασχολούνται με την επαγγελματική αποκατάσταση των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Περαιτέρω, στοχεύουμε στην ενίσχυση της αποασυλοποίησης στα τρία βασικά ψυχιατρικά νοσοκομεία (Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, Δρομοκαΐτειο, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης).

Η Ψυχική Υγεία θα ενταχθεί στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, με την προετοιμασία για την τοποθέτηση επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας στα Κέντρα Υγείας, αξιοποιώντας και την τηλε-συμβουλευτική.

Στα πεπραγμένα μας είναι η υπερψήφιση στη Βουλή και η υλοποίηση, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, νέα μορφή Μονάδων Ψυχικής Υγείας: τις Μονάδες Εγκαιρης Παρέμβασης στην Ψύχωση. Πρόκειται για μια σύγχρονη ιατρική υπηρεσία που στοχεύει στην έγκαιρη ανίχνευση και αντιμετώπιση των συμπτωμάτων των ψυχωτικών διαταραχών στο αρχικό τους στάδιο και στοχεύει στην πρόληψη της κρίσης και στην παροχή αποτελεσματικής θεραπείας του ψυχικού νοσήματος.

Μέσα σε εξαιρετικά μικρό χρονικό διάστημα και υπό συνθήκες αντίξοες, με το σύστημα υγείας να δοκιμάζεται από τη θύελλα της COVID-19 παρουσιάζουμε έργο, το οποίο δεν έχει ξαναγίνει στη χώρα – και στον τομέα της Ψυχικής Υγείας και στους υπόλοιπους τομείς.

Πηγή: Εφημερίδα “Περί Υγείας Σήμερα“, τεύχος #7